سال‌های منتهی به سال 1392 شمسی، مصادف با قرارگیری دریاچه ارومیه در آستانه بحرانی زیست‌محیطی در مقیاس بین‌المللی بود که پیامد چندین دهه توسعه نامتوازن و ناپایدار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و اثر مستقیم برداشت بی‌رویه از منابع آب تجدیدپذیر به شمار می‌رفت؛ شرایطی که می‌بایست آن را ماحصل هم‌افزایی مخرب مجموعه‌ای از عوامل طبیعی و انسانی دانست. دامنه عواقب مترتب بر بحران تا جایی بود که به گواه مطالعات کارشناسی متعدد، ادامه روند خشک شدن دریاچه می‌توانست خسارات محسوس و نامحسوس قابل توجه و بعضا غیر قابل بازگشتی را به طبیعت منطقه، معیشت‌های محلی و از همه مهم‌تر و نگران‌کننده‌تر، بهداشت و سلامت ساکنین حوضه وارد سازد و لذا از این حیث، غلبه بر این بحران پیچیدگیهای فراوانی داشت که مستلزم تلفیق دانش روز و کار اجرایی دقیق بود.
با استمرار وضعیت نابسامان دریاچه ارومیه و متعاقب مطالبات به حق مردم شریف منطقه مبنی بر عزم جدی برای احیای دریاچه ارومیه، هیأت محترم وزیران در اولین جلسه خود در دولت یازدهم، طی مصوبه شماره 111146/49503 مورخ 28مرداد 1392، تشکیل کارگروه نجات دریاچه ارومیه زیر نظر وزیر محترم نیرو را به تصویب رسانید. پیرو تشکیل کارگروه مذکور، برگزاری جلسات مختلف فنی-تخصصی، جلسات متعدد کارگروه و نیز نشست تخصصی «هم‌اندیشی در خصوص راهکارهای اجرایی نجات دریاچه ارومیه» در تاریخ 4مهر 1392 در دانشگاه تهران در دستور کار قرار گرفت که در نهایت منجر به تصویب 19 طرح اولویت‌دار جهت نجات دریاچه ارومیه گردید.
با توجه به روند کاهشی سطح و حجم آب دریاچه ارومیه و به منظور تمرکز و تسریع در روند اقدامات مرتبط با احیای آن، پیشنهاد تشکیل «کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه» با اختیارات اصل 138 قانون اساسی در جلسه 2 بهمن 1392 هیأت محترم وزیران به تصویب رسید. در این جلسه، به موجب مصوبه شماره 170092/49503 مورخ 12بهمن 1392، مقرر گردید که ریاست کارگروه بر عهده معاون اول محترم رئیس‌جمهور باشد و جناب آقای دکتر عیسی کلانتری به عنوان دبیر کارگروه و مدیر اجرایی احیای دریاچه ارومیه تعیین گردیدند. رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزرای نیرو، جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، امور اقتصادی و دارایی، کشور، اطلاعات، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و استانداران آذربایجان‌غربی، آذربایجان‌شرقی و کردستان نیز به عنوان اعضای این کارگروه معرفی شدند.
ستاد احیای دریاچه ارومیه با هدف تدوین نقشه راه احیای دریاچه ارومیه، در مرحله نخست اقدام خود با جمع‌آوری سریع کلیه مطالعات صورت گرفته در کشور و ارزیابی توان متخصصان داخلی و بین‌المللی در ارتباط با موضوعات طرح، به تدوین راهکارهای برخورد با مسأله و روش‌شناسی آن‌ها پرداخت. لذا مقرر گردید با توجه به محدودیت زمانی و عدم امکان مطالعه مستقل هر یک از موضوعات مطرح در زمان کوتاه، کلیه متخصصان داخلی مجری طرح‌های مرتبط با دریاچه ارومیه شناسایی گردیده و با واکاوی ابهامات و اختلاف‌نظرها در قالب یک تفکر جمعی، در راهکارهای پیشنهادی به توافق و اجماع رسند. در خصوص خلأهای مطالعاتی نیز مقرر گردید که گروههایی کاری تشکیل گردیده و به طور گسترده از توان کارشناسان بین‌المللی استفاده گردد. از این رو، ضمن ایجاد کمیته‌های تخصصی شش‌گانه، 20 کارگروه تخصصی، انجام مطالعات تطبیقی (بررسی راهکارهای اتخاذ شده جهت احیای دریاچه‌های مشابه در دنیا) و ایجاد شوراهای منطقه‌ای، با برگزاری 98 جلسه متنوع کارشناسی و مدیریتی و بهره‌گیری از نظرات بیش از 750 نفر از متخصصان داخلی و بین‌المللی در بازه زمانی 136 روزه (از 2بهمن 1392 تا 17 خرداد 1393)، تدوین و اجرای یک نقشه راه جامع در راستای احیای دریاچه ارومیه صورت پذیرفت.
نقشه راه مذکور در دو جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در تاریخ‌های 9 اردیبهشت 1393 به ریاست معاون اول محترم وقت جناب آقای دکتر اسحاق جهانگیری و 8تیر 1393 به ریاست رئیس‌جمهور محترم وقت جناب آقای دکتر حسن روحانی، ارائه و مورد تصویب قرار گرفت و دستور شروع عملیات اجرایی راهکارهای مصوب توسط ایشان صادر گردید. پس از ابلاغ شروع عملیات اجرایی، ستاد احیای دریاچه ارومیه اقدامات و تمهیدات لازم در این خصوص را به عمل آورده و مقرر گردید که کلیه عملیات اجرایی راهکارها توسط نهادها و سازمان‌های مربوطه صورت گرفته و ستاد نقش نظارت و پایش را عهده‌دار گردد. کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه نیز طی مصوبه شماره 57542/49503 مورخ 25 مرداد 1393 به طور رسمی مسئولیت مطالعه و طراحی طرح نجات دریاچه ارومیه را به دانشگاه صنعتی شریف سپرد.
عملیاتی شدن راهکارهای اولویت‌دار برای نجات دریاچه ارومیه در قالب صدها پروژه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در جای جای حوضه آبریز دریاچه ارومیه موجب شد که در مرحله اول، در سال 1396، وضعیت دریاچه ارومیه تثبیت شده و خطر نابودی کامل آن مرتفع گردد و در مرحله بعد، در سال 1398، افزایش یک متری تراز دریاچه ارومیه و رفع خطر کانون‌های بحرانی گردوغبار نمکی محقق شود. با پایان یافتن پروژه‌های سخت‌افزاری طرح ملی نجات دریاچه ارومیه در سال 1400، عملا فاز اول احیای دریاچه ارومیه که از قضا مشتمل بر قسمت اصلی هزینه‌کردها بود، به پایان رسیده و پس از آن، برای تثبیت دستاوردهای حاصل و تحقق نیاز زیست‌محیطی دریاچه ارومیه، برنامه‌ای تحت عنوان «برنامه نرم‌افزاری طرح ملی نجات دریاچه ارومیه» تدوین گردید. علی‌رغم پایان مسئولیت قانونی دانشگاه صنعتی شریف در تیر ماه سال 1400، به درخواست دولت سیزدهم، این دانشگاه به صورت داوطلبانه و به مدت یک سال، ضمن انتقال دانش و تجربه اندوخته شده در دوران اجرای طرح ملی نجات به دولت، هماهنگی‌های لازم برای اجرایی شدن برنامه نرم‌افزاری طرح ملی نجات دریاچه ارومیه در سطوح مختلف در دستگاه‌های اجرایی مسئول را در دستور کار قرار داد و نهایتا با واگذاری مسئولیت دبیری کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه به استاندار محترم آذربایجان غربی، به فعالیت خود تحت عنوان دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه پایان داد.
در کنار دستاوردهای میدانی متعدد حاصل از طرح ملی نجات دریاچه ارومیه که این طرح را به عظیم‌ترین پروژه زیست‌محیطی تاریخ کشور و یکی از درخشان‌ترین تلاش‌های انجام شده در سطح بین‌المللی برای احیای دریاچه‌های شور تبدیل نموده، نقش محوری دانشگاه‌های ملی و استانی در کلیه امور مطالعه و پایش، شاخصه‌ای کمنظیر در پروژه بوده که توانسته ضمن خلق تعاملی پویا و چندسویه با دستگاه‌های اجرایی، روح اقدامات علمی-پژوهشی را در کالبد همه پروژه‌های ذیل طرح، جاری نماید.